
Cmentarz żydowski w Gniewkowie
Cmentarz żydowski w Gniewkowie
Położony na uboczu, wśród drzew i krzewów, cmentarz żydowski w Gniewkowie to miejsce niemal całkowicie zapomniane. Założony w XIX wieku, służył licznej niegdyś społeczności żydowskiej tego miasteczka. Dziś pozostały po nim tylko pojedyncze, przewrócone macewy, niektóre z ledwo czytelnymi inskrypcjami w hebrajskim i niemieckim.
Podczas II wojny światowej nekropolia została zdewastowana przez Niemców, a po wojnie popadła w ruinę. Resztki macew zostały zniszczone przez ludność polską. Obecnie w tym miejscu znajduje się Park Wolności oraz kort tenisowy.

Prawosławny cmentarz w Włocławku
Prawosławny cmentarz w Włocławku
Mało kto wie, że we Włocławku, mieście o silnych katolickich tradycjach, istniał cmentarz prawosławny. Powstał na początku XX wieku, kiedy to w mieście stacjonowały carskie wojska i licznie przybywali Rosjanie. Nekropolia znajdowała się w dzielnicy Zazamcze.
Dziś teren ten w dużej mierze został zrównany z ziemią, a po grobach pozostało tylko kilka żeliwnych krzyży i zniszczony fragment ogrodzenia. Historia tego miejsca została niemal zupełnie zatarta, a cmentarz przypomina o czasach zaborów, kiedy region był częścią imperium rosyjskiego.

Ewangelicki cmentarz w Wielkim Leźnie
Ewangelicki cmentarz w Wielkim Leźnie
Ten opuszczony cmentarz położony jest w małej wsi, nieopodal lasu. Wielkie Leźno w XIX wieku zamieszkiwała liczna społeczność ewangelicka – głównie Niemcy osadzeni tu jeszcze za czasów pruskich. Cmentarz ewangelicki, otoczony niegdyś murem, dziś to porośnięty mchem teren z kilkoma zachowanymi nagrobkami, niektóre w języku niemieckim z charakterystyczną gotycką czcionką.
Choć zaniedbany, nadal emanuje spokojem i godnością. To jedno z nielicznych miejsc, gdzie można poczuć obecność tych, którzy należeli do innej tradycji religijnej, a przez dziesięciolecia współtworzyli lokalną społeczność.

Stary katolicki cmentarz w Trlągu
Stary katolicki cmentarz w Trlągu
Cmentarz ten ma niezwykły klimat. Znajduje się na niewielkim wzniesieniu przy kościele św. Mateusza, w miejscu, które może pamiętać nawet średniowieczne pochówki. Choć oficjalnie nie jest już czynny, zachowało się tam wiele nagrobków z XIX i początku XX wieku – kamiennych krzyży i postumentów, niekiedy z bogatą ornamentyką.
Wiele z nich zarosła roślinność, niektóre są przechylone, jakby symbolicznie chyliły się ku ziemi. To miejsce mówi o przemijaniu, o pokoleniach wiejskich rodzin, które żyły, umierały i spoczęły obok siebie przez stulecia.

Cmentarz przy kościele św. Anny w Liszkowie
Cmentarz przy kościele św. Anny w Liszkowie
To kolejny przykład zapomnianej nekropolii katolickiej, której historia sięga XVIII wieku. Położony tuż obok zabytkowego, drewnianego kościoła, cmentarz dziś jest niemal niewidoczny – groby pokryła trawa, wiele nagrobków rozpadło się lub zapadło w ziemię.
Miejsce to przesiąknięte jest ciszą i nostalgią. Spacerując po nim, można dostrzec ślady po dawnych krzyżach, kamiennych tablicach i epitafiach, z których część jest już nieczytelna. Choć obecnie funkcję grzebalną przejął nowy cmentarz w innej części wsi, stara nekropolia nadal jest miejscem szczególnej refleksji nad przemijaniem.