Rośnie w lasach iglastych i mieszanych na ziemi, czasami tuż przy pniakach, często w mchu. Najczęściej spotykany jest pod sosną zwyczajną i świerkiem pospolitym. Tworzy owocniki od lata do późnej jesieni.

Jest uważany za jeden z cenniejszych grzybów. Nie ma tak dobrego smaku, jak np. borowik szlachetny, ale w kuchni może być wykorzystany na rozmaite sposoby, dobrze nadaje się także do marynowania. W surowym stanie jest trujący.

Borowik szlachetny występuje zarówno w lasach iglastych, liściastych, jak i mieszanych. Grzyb ten tworzy mikoryzę z licznymi gatunkami drzew, jednak głównie ze świerkami dlatego najobficiej występuje w górskich drzewostanach świerkowych.

W Polsce gatunek ten był umieszczony na „Czerwonej liście grzybów wielkoowocnikowych zagrożonych w Polsce” w jej wydaniu z 1992, z kategorią zagrożenia V (gatunek zagrożony). W kolejnym wydaniu listy w 2006, borowik jadalny już nie został w niej uwzględniony.

Rośnie od października do grudnia, w borach sosnowych na piaszczystej glebie z dużą ilością porostów, prawie zawsze gromadnie, czasami razem z gąską niekształtną (Tricholoma portentosum). Prawie cały rozwój owocnika przebiega pod ziemią, z mchu i igliwia wystaje zwykle tylko część kapelusza, dlatego też trudno ją znaleźć; miejscami jest częsta.

Rośnie w lasach liściastych i iglastych, często na piaszczystych, kwaśnych glebach. Często pod świerkami pośród mchów. W niektórych rejonach Europy jednak zanika. Coraz rzadszy, wskutek kwaśnych deszczów, jest np. w Niemczech. Długookresowe badania naukowe prowadzone w Holandii wykazały, że na jego liczebność nie wpływa zbieranie jego owocników przez grzybiarzy.

Rośnie na ziemi, w lasach liściastych oraz mieszanych, często także poza lasem. Rośnie wyłącznie pod brzozami, tworzy bowiem z nimi mikoryzę.

W Polsce występuje pospolicie od lata do jesieni.

Występuje najczęściej jesienią od września do listopada, ale czasami może pojawić się nawet na początku sierpnia. Zwykle występuje gromadnie, czasami bardzo licznie. Rośnie na drewnie (pnie, pniaki, gałęzie, korzenie) różnych gatunków drzew liściastych w lasach, ogrodach, parkach i sadach. Czasami rosnąc na korzeniach drzew lub zagrzebanych w ziemi kawałkach drewna sprawia wrażenie, jakby rosła na ziemi.

Rośnie na ziemi w lasach i młodnikach iglastych, na piaszczystych glebach. Tworzy mikoryzę z sosnami (Pinus sp.). W Polsce pojawia się od sierpnia do listopada.