Początek współczesnemu miastu Toruń dali Krzyżacy w 1230 roku, dla których był on punktem wyjścia do podboju plemion pruskich i tworzenia państwa krzyżackiego. Pierwszą wzmiankę historyczną o Toruniu zawiera dokument lokacyjny z 28 grudnia 1233 roku wystawiony przez Hermana von Salza, mistrza krzyżackiego.

W 1236 roku, z powodu częstych powodzi nawiedzających te nisko położone tereny, miasto przeniesiono w górę rzeki, w miejsce jego obecnego położenia. Pierwotnego miasta poszukiwano od lat 1970., jednak dopiero na podstawie badań opublikowanych w 2018 roku ustalono, że owa pierwotna lokalizacja miasta położona była ok. 10 km na zachód od obecnej starówki, nad dogodną przeprawą przez Wisłę, na południe od współczesnej wsi Stary Toruń.

W 1228 zakon krzyżacki, zająwszy te obszary, wybrał Chełmno na stolicę ziemi chełmińskiej. W latach 1230–1250 było ono głównym miastem zakonu i siedzibą I Komturii, a 1236–1251 siedzibą diecezji chełmińskiej.

28 grudnia 1232 łącznie z Toruniem otrzymało prawa miejskie (odnowione po pożarze w 1251), które stały się wzorem dla lokacji około 200 miast wschodniopomorskich i mazowieckich.

Tutejszy gród został zdobyty przez Krzyżaków po 1231 roku. W 1234 roku Piotr z Dusburga napisał o budowie na granicy z Pomezanią krzyżackiego zamku castri de Redino. Krzyżacy po 1310 roku wybudowali tu murowany zamek będący siedzibą komtura.

Prawa miejskie Radzyń Chełmiński otrzymał w 1234 roku.

Miasto powstało przed rokiem 1230 prawdopodobnie na prawie lubeckim z inspiracji zakonu braci dobrzyńskich, władających tym terytorium przed Krzyżakami, gdyż w 1230 r. pojawił się Wojciech, sołtys z nieokreślonej miejscowości, identyfikowanej w literaturze z Dobrzyniem.

Krzyżacy jako władcy ziemi dobrzyńskiej przed rokiem 1235 nadali mieszczanom dobrzyńskim bliżej nieokreślone prawa, dotychczas nieznane w tej dzielnicy. Późniejsze źródła informują o funkcjonowaniu miasta na prawie niemieckim.

Oficjalnie przyjmuje się, że Dobrzyń otrzymał prawa miejskie przed 1239 rokiem.

Od XIII w. ważny gród obronny, siedziba książąt kujawskich.

23 kwietnia 1228 r. w Brześciu odbyła się uroczysta ceremonia nadania zakonowi krzyżackiemu ziemi przez Konrada Mazowieckiego.

W 1250 uzyskał prawa miejskie.

Chełmża zaczęła odgrywać większą rolę od 1251 roku, kiedy stała się siedzibą biskupstwa chełmińskiego, uzyskując jednocześnie od biskupa Heidenryka prawa miejskie jako Culmensee.

Nie jest wykluczone, że podobna osada istniała jeszcze przed 1251 rokiem na tzw. surowym korzeniu, w miejscu, którego środek oznacza dzisiaj kościół św. Mikołaja, świadczy o tym sformułowanie „quondam castrum” (łac. niegdyś gród) w dokumencie fundacyjnym katedry z 1251 roku, dotyczące istniejącego wcześniej w tym miejscu kościoła parafialnego.

W 1252 roku książę kujawski Kazimierz wydał zezwolenie na lokację Radziejowa, a w 1298 roku Władysław Łokietek, książę Polski, nadał mu miejskie prawo magdeburskie.

W drugiej połowie XIX wieku Radziejów utracił prawa miejskie.

Prawa miejskie Radziejów odzyskał dopiero na progu II Rzeczypospolitej, w 1919 roku.

W związku z tym powołano w Radziejowie posterunek policji państwowej, urząd pocztowy i telekomunikacyjny oraz szereg instytucji i organizacji o charakterze gospodarczym, kulturalnym i społecznym.

W 1931 roku Radziejów liczył 4025 osób oraz 496 budynków mieszkalnych.