Najstarsze polskie pisanki. Kiedy powstawały pierwsze malowane jajka?

Tradycja pisanek w Polsce. Jak stary jest to zwyczaj?

Zanim jeszcze chrześcijaństwo zadomowiło się na ziemiach polskich, jajko było postrzegane jako symbol życia, odrodzenia, siły płodności i nadejścia wiosny. Słowianie wierzyli, że jajko ma magiczną moc – potrafi odstraszać złe duchy, zapewniać urodzaj, chronić domostwa i sprzyjać odnowie życia w przyrodzie.

Już w czasach przedchrześcijańskich zdobiono jajka naturalnymi barwnikami: wywarem z cebuli, kory dębu, buraka, pokrzywy czy brzozy. Wzory były nanoszone za pomocą roztopionego wosku, a technika ta znana była już w starożytności.

Najstarsze znaleziska w kraju

Najstarsze fizyczne dowody na istnienie pisanek w Polsce pochodzą z X wieku – czyli z czasów, gdy chrześcijaństwo dopiero zaczynało zakorzeniać się w kraju. Podczas wykopalisk archeologicznych na Ostrowie Tumskim w Poznaniu oraz w Opolu znaleziono gliniane, ręcznie malowane jajka – ich wiek datuje się właśnie na X–XII wiek.

Co ciekawe, nie były to pisanki w dzisiejszym znaczeniu (ze skorupki jajek), lecz często wydmuszki lub jajka wykonane z ceramiki, pokryte barwnymi wzorami. Były one prawdopodobnie używane zarówno w obrzędach religijnych, jak i świeckich, związanych z przesileniem wiosennym.

Słowiańskie jajka przejęte przez chrześcijaństwo

Po przyjęciu chrztu w 966 roku, wiele przedchrześcijańskich zwyczajów zostało przejętych przez nową religię. Symbolika jajka jako znaku nowego życia doskonale wpisywała się w narrację o zmartwychwstaniu Chrystusa. W średniowieczu pisanki stawały się coraz bardziej popularne – szczególnie na dworach książęcych i wśród szlachty. Jajka zdobiono misternymi wzorami, a także wręczano je jako podarki świąteczne. Często błogosławiono je podczas święcenia pokarmów.

W ikonografii chrześcijańskiej jajko symbolizuje grób Chrystusa – z zewnątrz zamknięty, a wewnątrz zawierający życie.