Rondele to budowle o konstrukcji drewniano-ziemnej o średnicy dochodzącej do stu kilkudziesięciu metrów, kolistego kształtu – na planie okręgu, wznoszone przy użyciu prostych narzędzi przez społeczności najstarszych rolników, którzy przybyli na ziemie obecnej Polski z terenów naddunajskich. Ich budowę rozpoczęto około 4900 lat przed naszą erą. Po około 200-300 latach funkcjonowania zniknęły. Struktura obiektu składała się z wielokrotnego sytemu koncentrycznych rowów-fos dochodzących niekiedy do 10 metrów szerokości i 6 metrów głębokości. Zwężające się ku dnu rowy miały przekrój w kształcie litery V lub Y. Rowy otaczały palisadę, zwykle potrójną, o kilku, najczęściej czterech wejściach. Wysokość palisady sięgała około 3 metrów.
Polskie Stonehenge
Rondele były na obszarze Europy Środkowej nową instytucją społeczną, której wynalazek odegrał kluczową rolę w uformowaniu się nowego ładu społecznego po upadku kultury pierwszych rolników w początkach V tysiąclecia p.n.e. - mówi profesor Lech Czerniak z Uniwersytetu Gdańskiego.– Podobne czy też zbliżone, co do swej funkcji budowle wielokrotnie obserwujemy w późniejszych czasach. Najbardziej spektakularnym i znanym, ale młodszym o ponad 1500 lat przykładem jest Stonehenge. Rondele na terenie Polski zostały rozpoznane m.in. pod Oławą w Drzemlikowicach, Bodzowie, Rąpicach, Nowym Objezierzu, w Wenecji koło Biskupina oraz dwa pod Łysomicami w woj. kujawsko-pomorskim – dodaje.
Sery sprzed siedmiu tysięcy lat.
Rolnicy ci reprezentowali społeczności tzw. kultury ceramiki wstęgowej rytej i wywodzili się z obszarów leżących na południe od Karpat. Co ciekawe, wsie tych najstarszych rolników odkrywane są na terenach pokrytych najbardziej urodzajnymi ziemiami. Jednym z takich regionów, zresztą najważniejszym na Niżu Polskim, są Kujawy, gdzie natrafiono na ślady serowarstwa sprzed siedmiu tysięcy lat. Są to najstarsze w Polsce znaleziska tego typu.
Piramidy starsze od egipskich
Na Kujawach znajdują się megalityczne grobowce zwane polskimi piramidami. Ich zagłębie znajduje się przede wszystkim w okolicach Wietrzychowic, Gaju i Sarnowa. Są to jedne z najstarszych zabytków znajdujących się na terenie Polski. Choć wyglądają całkowicie inaczej, to „polskie piramidy” spełniały te podbne funkcje do egipskich, lecz są od nich o tysiąc lat starsze. W ich wnętrzach widać ślady po działalności ludożerców i specjalistów od trepanacji czaszek.
Kujawy i Pomorze to region bogaty w liczne zabytki. To tutaj także występują najstarsze zabytki architektury romańskiej (z XI i XII wieku).